DİYABETİK AYAKTA DAMAR TUTULUMU

Diyabetik ayak, diyabete bağlı gelişen nörolojik ve damarsal proplemlerden kaynaklanan infeksiyon, ülserasyon ve derin doku harabiyeti ile karekterize bir hastalıktır.

Bu tablonun engellenmesinde endokrinolog, vasküler cerrah, diyabet hasta eğitim hemşirenin önemi büyüktür. Bu hastalarda ülser geç bir bulgu olup, hızlı bir vasküler değerlendirme yapılmalıdır. Multidispliner çalışmalar ile diyabetik ayak gelişen hastalarda ekstremite kaybı azaltılabilmektedir. Diyabetik ayakla ilişkili olarak hastaneye başvuru oranı ve tedavi maliyeti yüksek olmakta, ekstremite kayıpları ve buna bağlı yaşam standardında kayıplar gelişmektedir. Vasküler cerrahi değerlendirme genellikle bu hastalarda geç olarak gündeme gelmektedir.

Resim: Diyabetik ayak/damar tutulumu

Genel popülasyonun %3-7’si diyabet hastası olup, periferik vasküler hastalık bunlarda 4-6 misli daha fazla olarak gözrülmektedir. Vasküler cerrahların diyabetik ayak gelişen kimselerde mortalite ve morbititeyi en aza indirmede önemli rolleri bulunmaktadır. Ancak klinik kompleks bir durum olan diyabetik ayak tedavisinde etkili çözümler için multi disipliner yaklaşımlar başarıyı getirmektedir. Önleyici tedbirler, hasta ve personel eğitimi, diyabetik ayağa yönelik multidisipliner yaklaşımlar ve yakın takipler ile ekstremite amputasyon oranı %50-85 oranında azaltılabilmektedir.

Diyabetik ülser etiyolojisinde %50-60 nöropatik, %10 iskemik, %45 nöroiskemik nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Diyabetik hastalarda diyabetik olmayan kimselere göre amputasyon oranı 30 misli artış göstermektedir. Amputasyonu takibeden 2 yıl içerisinde diğer bacağında ampute edilme oranı %25’dir.

Diyabetik hastalarda kritik bacak iskemisi hızlı vasküler girişimler ile ekstremite kaybının önüne geçilebilmektedir. Kritik bacak iskemisi ayakta nekroz, istirahatte ağrı ve dolaşım bozukluğu ile karekterize tablodur. İstirahat ağrısı sıklıkla yanma şeklinde olup his kaybı eşlik eder. Bacağın kaldırılması şikayetleri artırır. Pedal nekroz minör travma veya cerrahi insizyondan sonra iskemik ülserasyon veya gangreni içerir. Bu hastalarda ayak bileği basıncı 50mmHg altında, baş parmak basıncı ise 30mmHg altında bulunur.

Diyabetik ayaklı hastalarda sıklıkla sıklıkla sellülit tablosuna derin yumuşak doku enfeksiyonu eşlik eder. Buna yönelik geniş doku kayıplarını sıklıkla parsiyel veya major amputasyonlar takip etmektedir.

Vasküler cerrahi açısından başarı oranını artırmak için bazı kurallar takip edilmelidir. Öncelikle ölü doku debridmanı ve infeksiyona yönelik tedbirler alınmalıdır. Sistemik olarak sepsis ve glisemi kontrol altına alınmalıdır.

Enfeksiyon, nöropati veya her ikisi dahi olsa dahi vasküler oklüzyona yönelik girişimde bulunulmalıdır.

Diyabette ayak ülseri için risk faktörleri nelerdir?

-Daha önceden ülser veya amputasyon öyküsü

-Nöropati: duyu, motor, otonom veya karışık)

Periferik vasküler hastalıkta hangi bulgular gelişir?

-Nabızlar palpe edilemez,

- Yol yürümekle ağrı olur

-Bacaktan ölçülen kan basıncı düşer

- Ayak şeklinde değişiklik olur

- Görsel bozulma

Diyabetik ayakta tedavinin temelleri nelerdir?

-Düzenli muayene

-Risk faktörlerini ortaya konulması

-Hasta ve ailesinin eğitimi

-Ayak bakımı

-Ülsere olmayan lezyonların agresif tedavisi

Dr.İlhan Gölbaşı