YAŞLILARDA VE KALP DAMAR SAĞLIĞI

Her ileri yaşlı hastada kalp ve damar problemleri gelişmez. Genetik yapının önemi büyük olmakla birlikte, dengeli beslenen ve düzenli egzersiz yapan yaşlı kimselerin kalp ve damarlar yapılarının oldukça sağlıklı olduğu görülmektedir.

Çok sayıda ileri yaşlı kimselere yapılan testlerde kalp performanslarının gençler düzeyinde olduğu görülmektedir.

İleri yaşta hipertansiyon görülme sıklığı nedir?

Pek çok faktöre bağlı değişmekle birlikte ortalama 65 yaş üzerindeki kimselerin %65’inde, 75 yaş ve üzerindeki kimselerin ise %75’inde hipertansiyon gelişmektedir.

Hangi nedenler hipertansiyona yol açar?

Genel olarak hipertansiyonun %95 nedeni esansiyel yani nedeni bilinmeyen hipertansiyon oluşturmaktadır. Bunlarda genetik nedenlere bağlı olduğu düşünülmektedir. Ancak yaşlanmaya bağlı gelişen tansiyonda ise hareketsiz yaşam tarzı, böbrek fonksiyonlarındaki bozulmalar, aort ve atardamar duvarındaki sertleşme neden olmaktadır.

Hipertansiyon neden kontrol altında tutulmalı?

Hipertansiyon mutlaka kontrol altına alınmalıdır. Çünkü hipertansiyon, kalp krizi, aort damar yırtılması, beyin kanaması ve kalp yetersizliği gibi en hayati problemlerin tetikleyicisidir.

Her hipertansiyon hastası hipertansiyon ilacı kullanmalı mı?

Her hipertansiyon tanısı alan hastada ilaç tedavisi düşük dozlarda da olsa kullanılması kardiyovasküler komplikasyonları önemli ölçüde azaltmaktadır. Bu hastalarda yaşam tarzı değişikliği de birlikte uygulanmalıdır.

Limon, sarımsak tansiyon düşürür mü?

Limon ve sarımsak sağlığımız için oldukça faydalı gıdalardır. Bunların tansiyon düşürücü etkileri de bulunmaktadır. Ancak hipertansiyon tedavisinde kullanılmaları kesinlikle yanlış bir yaklaşım oluşturur. Çünkü bu ajanların doz ayarlaması ve etki süreleri standardize edilemediği için hastalar her türlü tansiyona bağlı komplikasyonlara açık hale gelirler. Bunların yârine günlük standart ilaçları kullanarak kendilerini 24 saat güven altına alabilirler.

Hipertansiyon hastaları nelere dikkat etmeli?

Hipertansiyon hastaları öncelikle beslenmelerine dikkat etmelidirler. Kilo alımında, tansiyon kontrolü bozulur ve ilaç dozunu veya sayısını artırmak gerekir. Ayrıca fazla tuz ve katı yağ kullanımından sakınılması gerekmektedir. Yağları fazla yüksek olan tansiyon hastalarının damar ve böbrek fonksiyonlarında bozulmalar görülür. Bu da tansiyon tedavisini güçleştirir. Hipertansiyon hastaları düzenli başta tempolu yürüyüş olmak üzere egzersiz yapmalıdırlar. Bu hem kötü kolestrol düzeyini hem de damar direncini düşürür.

Yüksek kolesterolün düşürülmesi neden önemli?

Yüksek kolestrole bağlı damar duvarında kalınlaşma ve sertlik artar. Damar duvarında yeralan plakların yağ yükü artar ve çok kolay yırtılır hale gelirler ki bu da hipertansiyonlu hastalarda kalp krizi ve inmeye davetiye çıkarır. Ayrıca böbrek fonksiyonlarında bozulmayı gündeme getirir.

Hangi kan yağlarına düzenli olarak bakılmalı?

Kanda düzenli olarak total kolestrol, trigliserit, LDL, HDL, VLDL bakılmalıdır.

Kolesterolü belli düzeyde tutmaya çalışmak neden önemli?

Yapılan klinik çalışmalarda kötü huylu olarak bilinen yağlardan LDL düzeyindeki düşmelerin kalp krizi veya benzeri damar problemlerinde önemli azalmalara yol açtığı gösterilmiştir. Bu düşüş ilaçların yanısıra düzenli egzersiz ve beslenme alışkanlığı ila sağlanması büyük öneme haizdir. Bunlar LDL’yi düşürürken aynı zamanda damar duvarındaki yağları uzaklaştıran iyi huylu kolestrol olan HDL’yi de artırırlar.

Yaşlılıkta sadece sağlıklı beslenmek kolesterol ve hipertansiyon kontrolü için yeter mi?

Hipertansiyon ve yüksek yağların kontrolünde beslenmenin önemi çok büyük olmakla birlikte yeterli değildir. Bu yaşlarda tansiyon ve yağların düzenlenmesi için ilaç kullanımı gerekmektedir.

Hangi yaştan itibaren, hangi testleri, hangi sıklıkla yaptırmakta fayda görüyorsunuz?

Kalp damar hastalıklarını değerlendirmek için yapılacak testlere ve sıklığına karar verirken hastanın yaşına ve risk faktörlerine göre karar verilir. Tansiyonu, şekeri, kalp hastalığı olmayan 40 yaş üzerindeki kimsede yıllık kan testleri, kalp grafisi (EKG), akciğer grafisi çekilmesi yeterli olacaktır. Ancak kişinin risk faktörlerini yükselten, aile öyküsü, şeker, tansiyon, yağların yüksekliği, obezite olan bir kimsede ise 35 yaşından sonra yıllık efor testi, 6 aylık kan yağları ve diğer kan testlerinin değerlendirilmesi faydalı olacaktır. Efor testi yaptıramayan yaşlı hastalarda ise kalp hastalığını düşündüren şikayetler varsa rutin tetkiklere ilave olarak tomografi koroner anjiografi yapılabilir. Eğer koroner damar hastalığı riski yüksek ise direk anjiografi de yapılabilmektedir.

Yaşlıların kalp ve damar sağlıklarını korumaları için neler önerirsiniz?

Sigaradan uzak durun

Sağlıklı beslenme

Yürüyüş başta olmak üzereüzenli egzersiz

Ruh sağlığının düzenlenmesi: sosyal ve psikolojik destek ile

Düzenli kalp damar testlerinin yapılması

Tansiyonunuzu mutlaka yakın takibe alın, tansiyonunuz yüksek seyrediyorsa mutlaka en kısa sürede doktorunuza başvurun.

Kadınlar kalp ve damar hastalıkları açısından daha büyük risk altında. Neden?

Kadınlarda 60 yaş altında koroner damar hastalığı erkeklere göre çok daha az görülürken, 60 yaş üzerinde ise eşitlenmektedir. Kadınlarda kalp krizi sonrası ölüm oranı erkeklere göre çok daha fazladır. Ayrıca kalp krizi sonrası stent yerleştirilen kadınlarda da ölüm oranı erkeklerden dha yüksek bulunmuştur. Bunda en önemli neden olarak, kadın koroner damarlarının daha ince ve yapısının daha kırılgan olduğu ileri sürülmüştür.

Yaşlıların kalp ve damar sağlığı açısından cinsel hayatlarının olması sakıncalı mı?

Yaşlı kimselerde cinsel hayatın devamı kalp damar sağlığı açısından olumlu etkiye sahiptir.

Bypass vb. açık kalp ameliyatı geçirenler için cinsel birleşme risk yaratır mı?

Bypass ameliyatının kendisi cinsel ilişki hiç bir risk faktörü teşkil etmez. Ameliyattan yaklaşık 1.5-2 ay sonra başlanabilir. Fakat burada en önemli sorun bypass ameliyatı öncesi hastanın kalp krizi geçirip kalp performansının önemli kısmını kaybedip kaybetmediğidir. Teknik olarak çok başarılı bypass ameliyatı olmuş, kalp fonksiyonları iyi olan hastada cinsel aktivitede hiç bir sınırlama söz konusu olamaz.

Yaşlılar kalp ve damar sağlığıyla ilgili başka hangi soruları soruyor ve merak ediyorlar? Siz bunlara hangi yanıtları veriyorsunuz?

Yaşlı hastaların çok sık sordukları soru; bu yaşta açık kalp ameliyatını kaldırabilirmiyim? Şeklinde olmaktadır. Bizim yanıtımızda; ‘’gerekli hazırlıklar yapıldığı taktirde her yaşta başarılı şekilde kalp ameliyatları gerçekleştirilmektedir’’ şeklinde olmaktadır. Bizim ameliyat ettiğimiz hastalarımız arasında 105 yaşında olan hastamız da bulunmaktadır. Hastamız başarılı şekilde ameliyatını oldu ve 2 yıldır kontrollerine gelmektedir. Açık kalp ameliyatı için yaş sınırı söz konusu değildir. Önemli olan operasyon öncesi hastanın solunum fonksiyonları, böbrek fonksiyonları, genel vücut kondüsyonu gibi faktörler gözönünde bulundurulur.

Dr.İlhan Gölbaşı